De Schotse doedelzak maakt op veel mensen een diepe indruk. Je houdt er van of je vindt het afschuwelijk wordt vaak gezegd. Wie het instrument bespeelt of als luisteraar adoreert, heeft die voorliefde vaak al op jonge leeftijd meegekregen. Ouders hebben daarin een belangrijke bijdrage maar ook de zichtbaarheid en hoorbaarheid van de lokale doedelzakband of een individuele speler speelt een rol. Het Ministerie van Doedelzaken was benieuwd hoe die liefde (of verafschuwing) tot stand is gekomen en legde het voor aan onze achterban. In augustus plaatsten we wekelijks een foto met een doedelzak(band) gerelateerde vraag op Facebook. Gelukkig waren de reacties louter positief. Een greep uit de reacties.
Liefde op het eerste gezicht
Diverse leden van Nederlandse doedelzakbands, of pipe bands zoals ze zelf liever zeggen, zijn op jonge leeftijd via een plaatselijke taptoe het wereldje ingerold. De man die tegenwoordig zelf een doedelzakband leidt en ook in het bestuur zit van de landelijke koepelorganisatie van pipe bands, kwam als scout in aanraking met de muziek. De scoutingorganisatie waarvan hij lid van was, hielp tijdens een taptoe in de Friesland Hal in Leeuwarden. Daar trad ook de band uit de Friese hoofdstad op. “Daar stonden toen de Graham Lowlanders te oefenen in de catacomben. Het is mij altijd bijgebleven”. Een drummer die tegenwoordig in Schotland woont, ging met zijn vader als kleine jongen naar een taptoe in Utrecht. “Daar trad een pipe band op en ben vanaf dat moment gek, in positieve zin, geworden van de muziek van een pipe band”. Het duurde nog even voor hij daadwerkelijk lid werd van een doedelzakband.
Ook de pipe major van een bekende band in het midden van het land kwam via een taptoe in aanraking met de muziek. Dat was de Voorthuizen Military Tattoo in 1998. “Dutch Pipes and Drums speelde op de taptoe in mijn woonplaats. Na afloop sprak ik een man in kilt aan die daar het één en ander regelde”. Hij werd lid van de doedelzakband die kort daarna in zijn woonplaats werd opgericht maar verruilde die voor de band waar hij nu de muzikale leiding heeft. Anderen werd het ingegoten met de paplepel. “Mijn vader oefende vaak op zolder bij ons thuis, niet met de gehele doedelzak maar met een deel. Het klonk als een slangenbezweerder”. De lezer sprak hier hoogstwaarschijnlijk over de zogeheten practice chanter, een ‘oefenfluit’. Een andere lezeres maakte al op erg jonge leeftijd kennis met de klanken: “als drie maanden oude baby bij mijn lieve vader in zijn plaid. Later meelopend als mascotte naast hem.” De klanken zijn haar bijgebleven, ze speelt nu zelf ook al een aantal jaren als piper.
Gelukkig, niet het standaard lijstje
Als ambassadeurs van de (Nederlandse) doedelzakwereld waren we blij te lezen dat de antwoorden op de vraag “Wat is jouw favoriete tune?” niet leidde tot het alom bekende lijstje doedelzakmuziek, maar een breed scala aan tunes naar voren bracht bracht.
Onze persoonlijke favoriet, al is kiezen ontzettend moeilijk met zo veel muziekstukken, werd ook meermaals genoemd: Hector the Hero. Andere tunes die meerdere keren voorbij kwamen waren Rakes of the Mallow, Steam train to Mallaig en Skye Boat Song. Hoewel laatstgenoemde al eeuwenoud is, is het nummer onder het grote publiek vooral bekend geworden nadat rockzanger Rod Stewart het nummer midden jaren ’70 uitbracht in samenwerking met The Atlantic Crossing Drum & Pipe Band.
Wie de favoriete tunes van een bekende familie in de Nederlandse doedelzakwereld wil weten, hoeft alleen maar de stamboom van de hondenfokkerij te observeren: “Itchy Fingers, de officiële naam van onze laatste pup. We fokken al bijna 30 jaar Cairn Terriers en ze krijgen altijd namen van tunes”. We zijn benieuwd of er ook een hond luistert naar de naam ‘Big Mo and the Redneck’ of ‘Clumsy Lover’.
Scrooge McDuck verleidde hem
Naast de taptoe speelt ook school bij jongeren een rol als het gaat om kennismaking met de Schotse doedelzak. “Voor een opdracht van de middelbare school bezocht ik het jubileumconcert van wat toen nog MacLaren Pipe Band heette (tegenwoordig Venlo Caledonia Pipe Band) om de Folkband Rapalje te interviewen. Op dat moment is het balletje gaan rollen en niet veel later ben ik lid geworden van MacLaren Pipe Band in Venlo.” De video die die scholier van toen maakte, staat nog steeds online.
Dat school grote gevolgen kan hebben, bewijst het verhaal van de man die door stom toeval doedelzak ging spelen. “Mijn lagere school stond vrijwel naast het gebouw in Amsterdam waar The Boys Brigade Pipe Band repeteerde.” Dat toeval leidde tot een geweldige carrière in de doedelzakwereld. Hij leidde diverse pipe bands, ging er mee naar de vele competities waaronder de wereldkampioenschappen in Schotland, won de nodige prijzen en is nu een succesvolle leverancier van doedelzakonderdelen.
Ook een bijzonder verhaal is dat van een doedelzakspeler die via een Disney-aflevering van Ducktales de doedelzak leerde kennen. “Ik ben begonnen vanwege ‘The curse of castle McDuck’ waar in het begin van de aflevering een doedelzak voorkomt. Op zesjarige leeftijd vond ik dat zo mooi, dat ik dat ook graag wilde spelen. Op mijn negende ben ik begonnen bij de inmiddels opgeheven Victory Pipe Band in Alkmaar en nu speel ik bij Beatrix Pipe Band”.
Een vereniging die vaak genoemd wordt door onze volgers is The Boys Brigade Pipe Band. The Boys Brigade, een internationale christelijke jongerenorganisatie, kende twee doedelzakbands in ons land, één band in Amsterdam en één in Hoogkerk. Hoewel beide bands niet meer bestaan, zijn diverse Nederlandse pipers en drummers er groot geworden. De band in Hoogkerk was oorspronkelijk een drum band die met de hulp van een bevriende doedelzakband uit het Schotse Hawick uiteindelijk zelf ook een pipe band werd. Eén van onze lezers uit het hoge Noorden was 36 jaar lang drummer en startte bij de Boys Brigade Drum Band. Een andere drummer heeft zijn roots bij de Amsterdamse Boys Brigade liggen: “lid geworden door een advertentie in het stadsblad ‘De Echo’, omdat ze daar verschillende zaalsporten deden. De leiding zei dat ze op zaterdag ook een doedelzakband hadden. Ik ben begonnen als tenor drummer en bass drummer, later ook snare drummer.”
Eén lezer is er stellig van overtuigd dat het anders ligt: “Daar heb je zelf niets over te zeggen. Het instrument kiest jou.”
Midden in Talibangebied
Hoewel het voor sommigen ‘om de hoek’ is begonnen, hebben verschillende spelers de klanken van dit instrument ver buiten onze landsgrenzen laten horen. Verschillende spelers uit het Zuidwesten van ons land noemen het Spasskaya Tower Festival op het Rode Plein in Moskou. Een ander optreden dat wordt genoemd is The Royal Edinburgh Military Tattoo. En ook al kost het hem een maand aan verlofdagen: “Het blijft voor mij, om de kennis én perfecte organisatie, The Royal Edinburgh Military Tattoo”. Een duidelijk standpunt. Een andere speler gooit het over een hele andere boeg in het buitenland: “Spelen tijdens een uitzending naar Afghanistan op 4200m hoogte, midden in Talibangebied.”
Maar een optreden in een bomvol stadion of ver van huis hoeft niet per sé de meest indrukwekkende te zijn. Een speler houdt het lokaal: “Op het schoolplein van een openbare basisschool stonden de juffen, meesters en leerlingen, van kleuters tot groep 8, drie kwartier doodstil te luisteren en te vragen. Het autistische jongetje was volledig in de ban van het geluid. De docenten waren zeer geëmotioneerd en overvallen door de reacties van de leerlingen”.
Het is een emotioneel geluid en een geluid dat ook vaak te horen is op begrafenissen en herdenkingen. Meerdere lezers geven aan dat dat juist de meest indrukwekkende optredens voor hen zijn geweest. Intiem, kleinschalig en voelbaar en waar jij dan toch als buitenstaander deel van mag uitmaken. Ook de grotere herdenkingen in zowel Nederland als in het buitenland maken veel indruk. Zo noemen verschillende spelers de herdenkingen in Normandië waar onder andere City of Apeldoorn Pipes and Drums meerdere keren heeft gespeeld: “Kranslegging op het water in Normandië vanuit de Ducks (amfibievoertuigen)” of “samen met 22 andere bands Highland Cathedral spelen in de kathedraal van Amiens”.
Hoe één simpele vraag zoveel veelzijdige antwoorden kan opleveren. Hierdoor leer je sommigen beter kennen, haal je mooie herinneringen boven of breng je emoties teweeg. We zijn blij met onze community en danken jullie voor de reacties.
