Drie bekende muziekstukken voor de doedelzak vierden in 2022 een jubileum. Amazing Grace werd gecomponeerd in 1772 en werd wereldberoemd als doedelzakversie in 1972. Daarmee vierde ze zowel een 250- als 50-jarig jubileum. Mull of Kintyre werd gecomponeerd in 1977 en bestaat nu 45 jaar. Highland Cathedral werd gecomponeerd in 1982 en vierde haar 40-jarig jubileum. Alle drie zijn het veel gespeelde hits met een eigen geschiedenis en populariteit onder zowel publiek als leden van doedelzakbands. Ministerie van Doedelzaken dook in de geschiedenis van deze populaire doedelzaktunes.
Onderdeel van de top tien?
Wie in een doedelzakband speelt, weet het; veel toehoorders willen graag de bekende muziek horen. Wat die bekende muziekstukken zijn, verschilt per land. En wie in de muziekgeschiedenis duikt, ontdekt dat tunes die vroeger erg populair waren, tegenwoordig uit de mode zijn. Daarin verschilt de doedelzakmuziek niet van klassieke en moderne muziek. Soms komt het voor dat een oud lied nieuw leven wordt ingeblazen, veelal door een bepaald arrangement, en daardoor enorm bekend en populair wordt. In 2022 vierden drie bekende muziekstukken een jubileum. Drie tunes die bij de meeste doedelzakbands wereldwijd niet ontbreken in het repertoire. Tot groot plezier van het publiek, want ze worden vaak gevraagd tijdens optredens. Soms ook tot verdriet van pipers en drummers want er is zoveel mooie muziek en meer dan alleen Amazing Grace, Highland Cathedral en Mull of Kintyre. Onderzoek naar de populariteit van deze tunes ontbreekt helaas, maar als we kijken naar het repertoire van de meeste doedelzakbands in ons land, wat we horen tijdens optredens én wat er gevraagd wordt als er verzoeken binnenkomen van het publiek, kunnen we stellen dat de hierboven genoemde tunes met grote waarschijnlijkheid tot de top tien behoren.
Amazing Grace geschreven als preek en op oude melodie ‘geplakt’
De oorsprong van Amazing Grace gaat 250 jaar terug. Het stuk werd gecomponeerd in 1772 door de Amerikaan John Newton. Deze, van oorsprong Engelse Anglicaanse geestelijke, schreef de tekst rond kerst 1772 tijdens de voorbereiding van een preek over het Oude Testament die hij zou houden op nieuwjaarsdag 1773. Waarschijnlijk was er in het begin geen muziek bij de tekst en werden verschillende melodieën gebruikt om de tekst ‘uit te spreken’. Amazing Grace werd vooral in de Verenigde Staten snel erg populair als religieus lied. Pas in 1835 combineerde de Amerikaan William Walker de tekst van Newton met de melodie van de tune ‘New Britain’ en zo ontstond Amazing Grace. Het muziekstuk werd in 1847 uitgegeven en werd in de Verenigde Staten door diverse artiesten gezongen. Met de radio-uitvoering in 1947 door de gospelzangeres Mahalia Jackson werd het lied nog bekender en veel gevraagd tijdens concerten en festivals. De Amerikaanse folkzanger Arlo Guthrie zong het lied tijdens het wereldberoemde Woodstock Festival in 1969. Het lied speelde ook een belangrijke rol tijdens de demonstraties tegen de Vietnamoorlog tussen 1965 en 1973 in zowel de Verenigde Staten als het Verenigd Koninkrijk. In dat laatste land stond Amazing Grace in de periode 1970-1972 regelmatig hoog genoteerd in de hitlijsten.
De tune werd toen ook al gespeeld door doedelzakspelers maar de populariteit als doedelzaktune kreeg een flinke impuls door de versie van The Regimental Pipes and Drums of The Royal Scots Dragoon Guards. In 1972 maakte deze Britse militaire doedelzakband een versie voor doedelzak en harmonieorkesten die in korte tijd erg populair werd. Het stuk behaalde een nummer 1 notering in de hitlijsten van het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Nieuw Zeeland, Canada, Australië en Zuid-Afrika. In 1977 waren er al zeven miljoen platen verkocht van de uitvoering door de Royal Scots Dragoon Guards en de band kreeg er een ‘Gouden Plaat’ voor. Geen wonder dus dat we stilstaan bij het vijftig jarig jubileum van die doedelzakversie van Amazing Grace.
Waarschijnlijk spelen alle doedelzakbands te wereld een versie van Amazing Grace. In Nederland is dit niet anders. Met name op begrafenissen en crematies is het muziekstuk veel gevraagd. In 1971 kwam in Nederland zangeres Mieke Telkamp met het ‘Waarheen, waarvoor’ op de melodie van ‘Amazing Grace’. Ook zij kwam met het lied in de hitlijsten. En ook ‘Waarheen, Waarvoor’ werd een veel gevraagd nummer tijdens crematies en begrafenissen. Lange tijd stond het nummer in de Nederlandse uitvaart top-10 tot in 2020 Uitvaartverzekeraar Monuta bekend maakte dat het nummer daarin niet langer voor kwam. Denny Myles is in Nederland professioneel doedelzakspeler en speelt op gemiddeld twintig uitvaarten per jaar. Op basis van de verzoeken die hij krijgt, staat de doedelzakversie Amazing Grace nog altijd op de eerste plaats in zijn top-5. Maar ook Mull of Kintyre en Skye Boat Song (gebruikt voor de serie Outlander) worden veel gevraagd.
Mull of Kintyre als ode aan de liefde voor Schotland
Van alle drie muziekstukken in dit jubileumartikel is Mull of Kintyre het meest Schots. De geschiedenis achter de tune gaat terug naar 17 juni 1966, de dag waarop de bekende popzanger Paul McCartney, op advies van zijn financieel adviseurs én zijn toenmalige vriendin Jane Asher, voor 35.000 Britse ponden een huis en bijbehorend stuk land kocht op het Schotse schiereiland Kintyre. De aankoop was niet alleen bedoeld als een investering voor de toekomst, McCartney moest namelijk volgens zijn financieel adviseur van het geld af. Ook diende het als ‘toevluchtsoord’ om weg te zijn van de fans en gekte als gevolg van zijn werk in de wereldberoemde popgroep ‘The Beatles’. Het huisje en landgoed ‘High Park Farm’ stond iets buiten het stadje Campbeltown. Hoewel McCartney al vaak van een huisje in de Highlands had ‘gedroomd’, duurde het nog tot 1969 voor hij High Park Farm liet renoveren. Het was zijn vrouw Linda die potentie zag in de afgelegen locatie om te experimenteren met een alternatieve levensstijl. Het kleine landgoed groeide snel uit tot een plek waar Paul, Linda en de kinderen zich konden terugtrekken om rust te nemen en muziek te componeren. Daartoe richtte McCartney nabij zijn huis een muziekstudio in, genaamd ‘Spirit of Ranachan’.
Inmiddels bestonden de Beatles niet meer en was McCartney samen met Denny Laine, ex-lid van de popgroep ‘Moody Blues’, een nieuwe muziekgroep gestart onder de naam ‘Wings’. Als ode aan Kintyre en de landtong Mull of Kintyre componeerde Paul McCartney samen met Denny Laine in 1977 het lied ‘Mull of Kintyre’, waarin doedelzakken een centrale plek innamen. Nadat het lied in augustus was opgenomen in de studio ‘Spirit of Ranachan’, werden op het strand van Saddell Bay op Kintyre de buitenopnames gemaakt. Er was voor gekozen om de muziekclip buiten op te nemen omdat de klank van de doedelzakband dan beter tot zijn recht zou komen. McCartney vroeg pipe major Tony Wilson van de Campbeltown Pipe Band of hij en de band geïnteresseerd waren om mee te spelen tijdens de opname van ‘Mull of Kintyre’. De band wilde dat wel maar wist toen nog niet dat ze daarmee muziekgeschiedenis zouden schrijven. Het samenspel tussen de doedelzakband en Paul, Linda en Denny leverde in eerste instantie stemmingsproblemen op. Het lied was gecomponeerd in de toonsoort A, maar een doedelzak kon alleen maar in de toonsoorten Bes of Es spelen. Het ‘samenkomen’ qua toon lukte uiteindelijk en de buitenopname werd een succes.
Later zou ook nog een muziekclip in de studio worden opgenomen met de Campbeltown Pipe Band. Drie jeugdleden die toen meespeelden en nu nog steeds op Kintyre wonen en doedelzakles geven, kijken met veel plezier terug op dat belangrijke muziekgeschiedenismoment. ‘Mull of Kintyre’ werd in november 1977 uitgebracht en werd dé kersthit van dat jaar. Het nummer stond zeven weken in de Britse hitlijst. Ook in het buitenland werd het lied een succesnummer. In Nederland noteerde het nummer ook een eerste plaats in de hitlijst, net als in België, Duitsland, Australië, Ierland en Zwitserland. In het Verenigd Koninkrijk verkocht het nummer meer dan 2 miljoen singles. Paul McCartney speelde ‘Mull of Kintyre’ de laatste jaren tijdens diverse concerten regelmatig in gezelschap van een doedelzakband. Maar ook versies zonder McCartney doen het goed bij het publiek. Op YouTube doet een uitvoering van een Duitse doedelzakband het erg goed met meer dan 17 miljoen views.
Highland Cathedral
De compositie Highland Cathedral is een zeer goed voorbeeld van hoe muziek een internationale taal is en mensen kan verbinden. Om met de deur in huis te vallen; de tune is gecomponeerd door twee Duitsers en de geboorteplaats van het muziekstuk is Berlijn. Maar Ulrich Roever en Michael Korb hebben het voor elkaar gekregen een melodie te componeren die de afgelopen veertig jaar een enorme bekendheid kreeg onder liefhebbers van de doedelzakmuziek. Het stuk is in talloze varianten gespeeld en via internet (YouTube en sociale media) gedeeld. De tune wordt gespeeld op Britse oorlogsherdenkingen en is zelfs ooit voorgedragen als Schots volkslied. Iets wat beide componisten nooit hadden verwacht toen ze in 1982 Highland Cathedral componeerden.
Na de Tweede Wereldoorlog waren in Duitsland decennia lang Britse regimenten en hun doedelzakbands gelegerd. Toen Michael Korb, geboren en getogen in Düsseldorf, in 1974 in Berlijn ging wonen en studeren, nam hij doedelzakles bij een pipe major van een Brits regiment. Na in 1979 een eerste single op de pipes te hebben gemaakt (‘Dancing Queen of Aberdeen’ / ‘Happy Scotch Man’) leerde hij de componist/arrangeur Ulrich Roever kennen. Deze had al succes gehad met zijn composities voor de zangers Udo Jürgens en Peter Maffay. Uit de samenwerking tussen Korb en Roever ontstonden de singles ‘Highland Games’/ ‘Lonely Piper’ en ’Dreamy Island’ / ‘Devils Dance’. Deze laatste single behaalde in Nieuw-Zeeland een vijfde plaats in de hitlijst. In 1982 componeerden Roever en Korb ‘Highland Cathedral’ met op de B-zijde van de single het nummer ‘By The Right, Quick March’. De tune ‘Highland Cathedral’ sloeg aan bij het publiek maar de grote bekendheid kwam pas toen in 1986 de cd ‘Proud Heritage’ uitkwam van de The Pipes and Drums of The Royal Highland Fuseliers onder leiding van pipe major Gavin Stoddart (de latere director van de Army School of Bagpipe Music and Highland Drumming en de Lone Piper van The Royal Edinburgh Military Tattoo). Het was de eerste Britse militaire pipe band die ‘Highland Cathedral’ op cd uitbracht. Twee jaar later, in 1988, stond de compositie van Roever en Korb op het programma van de British Berlin Tattoo. Deze Britse militaire taptoe was van 1947 tot en met 1992 het muzikale visitekaartje van de Britse strijdkrachten in de Duitse Bondsrepubliek (BRD) en de Geallieerde zone West-Berlijn. In de jaren die volgden werd Highland Cathedral een wereldhit. Er is waarschijnlijk geen enkele doedelzakband in de wereld die de tune niet speelt. Er zijn vele arrangementen gemaakt in de loop van de jaren; voor symfonieorkesten, accordeonorkesten, blaasorkesten, etc. Er werd op de melodie een tekst geschreven zodat ook koren en zangsolisten de tune op hun programma konden zetten. In Duitsland kreeg de tune ook grote bekendheid door de Keulse muziekgroep Bläck Fööss die in 2002 een eigen tekst maakte op Highand Cathedral en de lied de titel ‘Du bes die Stadt‘ gaf.
Michael Korb woont nog altijd in Berlijn en heeft een informatieve website over zijn tune waar hij allerlei interessante wetenswaardigheden bijhoudt. Ministerie van Doedelzaken vroeg hem in de afgelopen jaren regelmatig naar zijn eigen favoriete versie en Korb noemde dan altijd de uitvoering van Music Show Scotland uit 2012. In het voorjaar werd het dertig jarig jubileum van de compositie gevierd. Voor die gelegenheid trad de beroemde Britse militaire doedelzakband The Pipes and Drums of the Royal Scots Dragoon Guards op tijdens de show voor Korb. Speciaal op verzoek van Michael Korb werd die versie op zaterdag 27 augustus 2022, ter gelegenheid van het veertig jarig jubileum, opgevoerd in Berlijn in zijn aanwezigheid.
