Op zondag 27 oktober is het 80 jaar geleden dat Tilburg werd bevrijd door Schotse regimenten als onderdeel van de 15th (Scottish) Infantry Division. In 1944 speelden er pipers en drummers in Tilburg tijdens de bevrijdingsfeesten. Het leidde tot de oprichting van ‘De Scotjes’, de Tilburgse jeugddoedelzakband die tegenwoordig bekend staat onder de naam ‘Dutch Pipes and Drums’. Ook bij de viering van 80 jaar bevrijding zijn er doedelzakbands in Tilburg die net als in 1944 gezamenlijk spelen.
Operatie Market Garden, en daarmee de Slag om Arnhem, was net achter de rug en mislukt. De Slag om Schelde was op 2 oktober 1944 begonnen en zou leiden tot grote verliezen voor de geallieerden. Om de Duitse troepen te verdrijven uit Noord-Brabant startte de Britse generaal Bernard Montgomery (later veldmaarschalk) op 20 oktober Operatie Pheasant. Onder leiding van Major-General Colin Barber werden naast Tilburg ook plaatsen als Oirschot en Gemert bevrijd. De divisie kwam ook in actie tijdens de bevrijding van Helmond, Blerick en Broekhuizen.
“Beroemde Schotse regimenten”
De 15th (Scottish) Infantry Division was een infanteriedivisie van het Britse leger dat was opgericht in 1939. De divisie was samengesteld uit militairen van beroemde Schotse highland regimenten zoals The Gordon Highlanders, The Argyl & Sutherland Highlanders, The Seaforth Highlanders, The Glasgow Highlanders en The Cameronians. Maar ook lowland regimenten waren er onderdeel van, zoals The Royal Scots en The King’s Own Scottish Borderers. Regimenten met een eeuwenoude historie maar helaas opgeheven als gevolg van de bezuinigingen bij het Britse leger in de afgelopen decennia.
Nog nooit een doedelzakband gezien of gehoord
Een belangrijk ‘wapen’ van het 15th (Scottish) Infantry Division waren de pipes en drums. Ieder Schots regiment beschikte over een eigen pipes en drums formatie. Omdat het muziekrepertoire voor een belangrijk deel gelijk was, konden de bands gemakkelijk worden samengevoegd tot een zogenaamde ‘massed pipes and drums’. Dat gebeurde tijdens bevrijdingsparades en taptoes dan ook regelmatig. Zowel de Schotten als de Canadezen stelden dit soort massed pipes and drums samen. De formaties waren een indrukwekkend muziek- en schouwspektakel voor de bevrijdde Fransen, Belgen en Nederlanders die vaak nog nooit een doedelzakband hadden gehoord en/of gezien. Ook tijdens de bevrijding van Zuid-Nederland kwam de massed pipes en drums van de 15th (Scottish) Infantry Division in actie. Op 6 oktober 1944 speelde de band in Helmond waarvan een video, helaas zonder geluid, bewaard is gebleven. Britse militaire eenheden hielden tijdens de oorlog een dagboek, een zogenaamde war diary, bij met details van de militaire operaties en omgekomen militairen. Zelden worden optredens van de regimental pipes and drums vermeld. De war diary van het hoofdkwartier van de divisie meldt op 6 oktober: “For the first time during this war, a performance of the Div. Pipe Band has been held on the Continent. The Pipe Band under Drum Major Wilkie and Pipe-Major Nicol paraded in the grounds of The Castle, HELMOND before the Corps and Div Commanders. After the performance the Corps Commander expressed his high approval of the excellent display that had been given.” Het muzikale programma van het optreden wordt ook genoemd, wat erg uitzonderlijk is. Gespeeld werden onder andere “Blue Bonnets over the Border”, “Skye Gathering”, “Atholl and Breadalbane”, “High Road to Linton”, “Farewell to the Creeks”, “The Mist Covered Mountain” en “Scotland the Brave”.
15th (Scottish) Infantry Division Massed Pipes and Drums tijdens een optreden bij het kasteel van Helmond op 7 oktober 1944.
Foto: Sgt. Hewitt (IWM B10594, B10596, B10598).
Op 28 oktober 1944, een dag nadat de stad bevrijd was, trad de massed pipes and drums op in Tilburg. Het zou niet het enige optreden blijven. In maart 1945 was de band terug om uit te rusten van de acties aan het front [opm.: pipers en drummers waren actieve soldaten en werden ingezet tijdens gevechten]. De Britse troepen kwamen in het voorjaar van 1945 in Duitsland in actie omdat Montgomery graag wilde dat het Britse leger Duitsland veroverde. De bevrijding van Nederland boven de rivieren kwam voor rekening van het Canadese leger. Het waren dus vooral Canadese militaire pipes and drums die muzikaal actief waren tijdens de bevrijdingsparades van Nederlandse dorpen en steden in het voorjaar en de zomer van 1945. Optredens van de 15th (Scottish) Infantry Division Massed Pipes and Drums in Nederland zijn dus schaars. De afzonderlijke pipe bands van de regimenten traden wel nog af en toe op in de bevrijdde plaatsen in Zuid-Nederland. De regimental pipes and drums van The King’s Own Scottish Borders speelde op 21 oktober in Boekel.
Foto: Foto Hendrikx (604), Collectie Regionaal Archief Tilburg
Tilburgse doedelzakspeler als model voor monument
Op 27 oktober 1989 werd in Tilburg een monument onthuld als eerbetoon aan de bevrijding van Tilburg door de 15th (Scottish) Infantry Division. Het beeld, ontworpen door Frans Broers, is een Schotse doedelzakspeler. Model voor het beeld stond Pipe Major Willy McVean. Deze Schot had jarenlang de muzikale leiding van Dutch Pipes and Drums. Deze Tilburgse doedelzakband werd in 1953 opgericht als tweede Nederlandse pipe band. De vereniging werd bekend onder haar oorspronkelijke naam ‘De Scotjes’, een jeugddoedelzakband, die in de jaren vijftig en zestig ook regelmatig op de Nederlandse televisie te zien was. De band kreeg begin jaren tachtig de huidige naam “Dutch Pipes and Drums’ en is nog vaak te zien en te horen tijdens parades en taptoes in binnen- en buitenland.
Foto: Ton & Steven, Wikipedia, 12 april 2014
Muzikaal eerbetoon
In april 1946 werd de 15th (Scottish) Infantry Division opgeheven. De regimenten die er deel van uitmaakten bleven bestaan. De doedelzakbands van die Schotse regimenten waren nog regelmatig op het Europese vaste land te zien en te horen. Zo waren de regimental drums and pipes van The Gordon Highlanders op 27 oktober 1984 in Tilburg voor de veertigste viering van de bevrijding. Ook bij de onthulling van het monument voor de 15th (Scottish) Infantry Division in 1989 was een Schotse militaire pipes and drums band aanwezig. Het is onbekend welke band dit was.
Foto: Multivision & Partners, Tilburg, Collectie Regionaal Archief Tilburg.
Viering 80 jaar bevrijding in Tilburg
Het programma tijdens de 80ste viering van de bevrijdingvan Tilburg bestaat uit een optocht van historische militaire voertuigen begeleid door The Seaforth Highlanders of Holland Memorial Pipes and Drums. De tocht doet de dorpen Udenhout (9:30u), Biezenmortel (10:10u) en Berkel-Enschot (11:00u) aan en houdt een pauze tussen 12:00u en 13:00u op het Stadsforum in Tilburg. Van 10:30u tot 11:30u verzorgen verschillende doedelzakbands optredens op/in de Frederikstraat, het Pieter Vreedeplein, het Piusplein, het Radioplein, Kattenrug & het Vrijheidspark. Alle bands verplaatsen zich vervolgens naar het Stadsforum waar ze rond 13:20u een gezamenlijk optreden verzorgen,net als de verschillende Schotse militaire doedelzakbands dit ook deden in 1944. Om 14:00u gaat de optocht, bestaande uit de historische militaire voertuigen en doedelzakbands, door het centrum van Tilburg. De route door de binnenstad gaat via de volgende straten: Stadsforum, Schouwburgring, Schoolstraat, Heuvelstraat, Willem II straat, Spoorlaan, Heuvelring, Piusplein, Paleisring en Stadsforum.en eindigt rond 16:00u op het Stadsforum. Het defilé wordt afgenomen op de Heuvel. De volgende doedelzakbands doen mee op zondag 27 oktober 2024:
- The Seaforth Highlanders of Holland Memorial Pipes en Drums (Voorthuizen)
- Beatrix Pipe Band (Hilversum)
- Venlo Caledonian Pipe Band (Venlo)
- The Red Hackle Pipe Band & Highland Dancers (Antwerpen)
- Belgian Blend Pipe Band (Antwerpen)
- The Dutch Pipes and Drums (Tilburg)
Kijk voor meer informatie op de website Tilburg Vrij; Wij herdenken en vieren.